1- CHỨNG TÁO:
Chứng táo là tân dịch khô ráo, da nhăn nheo không tươi nhuận. Đại phàm chứng táo là do hỏa gây nên, nhưng nó nặng hơn chứng hỏa, tuy căn bản ở phế mà nguồn gốc ở Tỳ Thận, cho nên chữa chứng hỏa còn có chỗ dùng hàn lương, chứ như chữa chứng táo thì chỉ nên dùng thuốc tự nhuận, dưỡng huyết sinh tân dịch, bổ âm nhuận táo mà thôi.
Cách nói ” Chữa phong táo nên dưỡng huyết, chữa nhiệt táo nên bổ thủy” cho nên các bài Tứ vật, Quy Tỳ, Dưỡng Vinh,… đều là những bài dùng thuốc chữa chứng táo nhẹ. Bài Lục vị gia thiên môn, Mạch môn, Ngũ vị, Ngưu tất, Câu kỷ, Ban Long, Nhục dung, nhũ phấn là bài chữa chứng táo nặng. Nếu như hỏa bốc lên mà sinh táo thì dùng Bát Vị hoàn, tuy bỏ Quế Phụ cũng không sao vì không có nó thì không dẫn được hỏa.
Nguồn: Hải Thượng Y Tông Tâm Lĩnh – Quyển 1, Trang 605 – NXB Y Học tái bản năm 2019
2 – TÁO KẾT:
Bệnh do bên ngoài gây ra là vị thực, do bên trong gây ra là vị hư, cho nên có 5 thứ là: táo kết vì nhiệt, táo kết vì hàn, vì phong, vì khí, vì huyết. Bệnh trạng tuy có khác nhau tóm lại chỉ vì tân dịch khô cạn. Thận chủ 5 chất dịch, chân âm hao tổn, huyết dịch sút kém mà sinh ra bệnh táo kết, cho nên bệnh táo kết đều do ý nghĩa Thận thủy khô khan không nhuận. Sách nói: ” Đại trường có huyết thì nhuận, không huyết thì táo”.
về phép chữa táo kết nên thanh hỏa, bổ huyết, sinh tân và nhuận hoạt. Đó đều là chữa được chứng nhẹ của hậu thiên mà thôi. nếu sinh hóa bị hao tổn, chân âm đã tiêu hao, là căn bản của bệnh tiên thiên thì thực ra bài nhuận tác thang, Hoạt trường thang không thể chữa được. Chỉ dùng Lục vị bội thục địa và gia nhục dung, Mật ong, sữa người mới có thể thành công.
Nguồn: Hải Thượng Y Tông Tâm Lĩnh – Quyển 1, Trang 611 – NXB Y Học tái bản năm 2019
